* Bài viết có spoil toàn bộ nội dung của phim
Không hề đao to
búa lớn, không là một quá trình trải qua một cuộc đấu tranh tìm lẽ phải, lật đổ
sự thống trị của một ác nhân hay hướng đến một happy ending viên mãn, Only
yesterday chỉ đơn giản là một sự hồi tưởng dội về trong tâm trí của một cô gái đã
đi qua thời thơ ấu nhiều buồn vui lẫn lộn. Taeko, cô gái 27 tuổi, trưởng thành
trong gia đình gia giáo tại Tokyo, đang làm nhân viên văn phòng. Taeko giữa những
mệt mỏi của chốn đô thị, đã dùng mười ngày nghỉ phép để về thăm vùng quê
Yamagata thanh bình, xứ sở của hoa rum - một loại hoa dùng để nhuộm vải và làm
son thời bấy giờ. Chuyến đi kết nối những mảnh kí ức rời rạc năm mười tuổi của
Taeko lại thành một bản thể sống động, định hình nên con người của cô ở thời điểm
hiện tại.
Việc đưa một tuổi
thơ của người bình thường như Taeko lên phim, ắt hẳn sẽ có nhiều hoài nghi về
tính giải trí mà phim mang lại. Có người coi phim ảnh như một công cụ để thoát
khỏi thế giới hiện thực, để sống hàng trăm hàng nghìn cuộc đời khác nhau; nhưng
cũng có người coi phim ảnh là đôi mắt nhìn thấu nhân gian, sẵn sàng đón nhận trải
nghiệm hiện thực. Only yesterday đúng với vế sau của câu nói trên. Khắt
khe mà nói, phim gây buồn ngủ tại một số trường đoạn thực tại, tuy nhiên lại dẫn
dắt rất khéo trong những cảnh hồi tưởng quá khứ. Phim duy trì kết nối giữa thời
thơ ấu và trưởng thành của Taeko thông qua ước mơ và khao khát chưa thể thực hiện
của cô. Khi cô bé rất thích về quê ngoại trong kỉ nghỉ hè như chúng bạn thì
thay vào đó, là chuyến đi Atami chóng vánh bởi cô đã ngất xỉu trước vẻ đẹp hiện
đại của suối nước nóng. Thế nên khao khát trải nghiệm cuộc sống thôn quê luôn
thường trực trong tâm tưởng của Taeko. Điều đó giải thích động cơ của chuyến đi
về Yamagata, khi Taeko chuẩn bị quần áo tá điền để thu hoạch hoa rum trước bình
minh, và khi cô hòa nhập nhanh chóng với đời sống thôn quê dung dị dù cho cô là
người gốc thành phố. Người ta luôn có mong muốn hiện thực hóa những giấc mơ còn
dang dở thời ấu thơ.
Xen lẫn những kí ức dội về, Only yesterday giống như một bản
tình ca của tuổi trẻ. Đôi khi ta nhận ra rằng, nếu tuổi thơ là nơi người ta có
thể quay trở lại thì ắt hẳn sẽ chẳng ai nuối tiếc. Bởi không thể quay lại nên mới
có hoài niệm. Có thể rất ngây ngô khi Taeko lớn kể về một Taeko bé. Kỉ niệm
trong trí nhớ đi qua những lần tranh giành đồ đạc với chị gái, ba nghiêm khắc
đánh đòn, suy nghĩ về tuổi dậy thì,… Những điều tưởng chừng chẳng có gì lưu luyến
trong quá khứ đó, về sau này lại rất đáng nhớ.
Lúc đó ước gì mình đã làm khác đi. Chỉ cần không cư xử như
thế thì đã không xảy ra chuyện này chuyện kia. Không chỉ riêng Taeko mà mọi người
trưởng thành đều có suy nghĩ như vậy. Có thể nhìn thấy Taeko bé trong mỗi con
người chúng ta, những con người lần đầu làm người lớn, có những va vấp đầu tiên
để định hình bản thân. Cũng có khi ngồi trên xe bus khi đi làm về, tôi nghĩ lại
một kỉ niệm thời tiểu học, và để cho những kí ức khác chầm chậm len lỏi về. Cho
dù ta đã thành người lớn mất rồi.
Bên cạnh dòng hồi tưởng, Taeko hiện tại say mê tận hưởng cuộc
sống thôn quê.
Sau khi thu hoạch hoa rum, hoa được đem nghiền tạo nên màu vàng
đậm, người nông dân nặn thành nhúm nhỏ rồi phơi khô. Phải thu hoạch hoa trước
khi mưa đến, và cũng phải bảo quản hoa rum sau khi phơi tại nơi khô ráo. Phần
nước hoa rum sau khi nghiền có thể dùng để nhuộm quần áo. Các cô gái nơi đây
thường mặc áo nhuộm từ hoa rum, điều đó khiến họ cảm thấy thật gần gũi với
thiên nhiên.
Chính sự giản dị của cuộc sống thôn quê đã hấp dẫn Taeko và
giúp cô hiện thực hóa giấc mơ khi còn nhỏ. Bên cạnh sự gần gũi của thiên nhiên,
anh chàng tá điền chất phác Toshio bầu bạn với Taeko và giúp cô chiêm nghiệm thế
giới quan của người trưởng thành.
Chuyến xe kí ức tiếp tục lăn bánh, đan cài những kỉ niệm
trong trẻo và cũng đầy tiếc nuối của cô gái 10 tuổi năm xưa. Lần đầu hết mình
vì vai diễn trong vở kịch của trường, cũng là lần cuối có cơ hội được đứng trên
sân khấu lớn để trở thành diễn viên. Lần đầu nhận được lời tỏ tình hồn nhiên của
một bạn nam khác lớp. Cũng là lần đầu biết mình bị ám ảnh về sự thất bại môn số
học. Những kí ức tưởng chừng đã ngủ yên lại sống dậy, đôi khi nó vẫn tồn tại
như một sự nhắc nhớ cho bản thân khi đã trưởng thành, đôi khi nó vụt qua để lại
một thoáng bình yên nho nhỏ.
Only yesterday
mang đậm hơi thở thời đại và quan niệm trong văn hóa Nhật Bản về chuẩn mực của
người phụ nữ. Khi còn là một cô bé, phải rèn giũa tác phong ngăn nắp. Khi lớn
lên, không cần quá bận tâm đến sự nghiệp, hãy tìm một người đàn ông tốt, kết
hôn, sinh con và trở thành nội trợ cho gia đình. Trong thời đại đó, một cô gái
độc thân tuổi 27 như Taeko trở thành một hình ảnh không mấy tích cực trong con
mắt những người xung quanh. Tuy nhiên, sự áp đặt trong quan niệm thời đại đó chỉ
như một sự điểm xuyết trong thông điệp của Only yesterday. Hành trình trở về,
nhìn thấu thế giới trẻ thơ qua con mắt người trưởng thành và chiêm nghiệm thế
giới hậu tuổi thơ để tìm ý nghĩa cuộc sống mới chính là điều mà phim muốn truyền
tải.
Đến khi trở về thực
tại sau khi hồi tưởng quá khứ, Taeko nhận ra rằng mình không thể nào sống như
ngày hôm qua được nữa, có chăng đó chỉ còn là những kí ức dội về (おもひ で ぽろぽろ) . Ai rồi cũng phải lớn lên, và đối diện với vấn đề của mình. Nếu như việc
trở về vùng quê, ban đầu giống như một kỳ nghỉ thì về sau lại phơi bày một
Taeko thiếu chính kiến, trốn tránh thực tại tù túng. Kí ức tuổi thơ và sự đồng
cảm nơi Toshio đã khiến cô mở lòng và chọn cuộc sống mà cô muốn.
Lớn lên là một điều
ước của không ít cô cậu khi còn bé. Có thể thỏa thích mua đồ chơi, dán mắt vào
ti vi mà không ai quản thúc, chẳng phải lo khi không làm bài tập về nhà, và
cũng chẳng ai nhắc nhở ta phải đi ngủ sớm mỗi tối. Thế nhưng khi thành người lớn
cả rồi, nhiều nỗi lo khác bủa vây lấy ta. Liệu sự hồn nhiên đó còn mãi, hay giống
như một món quà được gói kín, đợi được lật mở từng lớp giấy?
Tôi chợt nhớ đến
một câu hát của một chàng nhạc sĩ mà tôi rất thích
"Ngày nhỏ
mình mong to lớn mau mau
Ta đâu có thấu lớn
lên chẳng mấy vui đâu
Ta mong khôn lớn hai mươi năm đầu
Chẳng lớn khôn hơn về sau
Bỗng lúc ấy ta tìm thấy nhau"
P/s: Và có lẽ
đây là màn tỏ tình kinh điển nhất của lứa tuổi U10 mà tôi từng biết.
"Cậu thích
trời nắng hay trời mưa?"
"Trời
râm"
"Tớ cũng vậy"
